De brochure zag er prachtig uit. Een strak raster, zorgvuldig gekozen kleuren, beelden die het verhaal versterkten. Precies zoals de ontwerper het bedoeld had. Totdat iemand het probeerde te lezen met een screenreader.
De teksten werden in een willekeurige volgorde voorgelezen. Tabellen veranderden in lange, onbegrijpelijke zinnen. Knoppen en links bleven naamloos en afbeeldingen werden helemaal overgeslagen. Het visuele ontwerp was een succes, maar de gebruikservaring een ramp.
Waar het misging
De ontwerper had zich volledig gericht op de esthetiek. Dat is logisch; het oog wil ook wat. Maar in het proces was geen rekening gehouden met hoe het document technisch is opgebouwd.
Koppen waren puur vormgegeven, zonder echte kopstructuur. Kleuren waren gekozen op basis van merkbeleving, niet op leesbaarheid of contrast. Navigatie-elementen zagen er fraai uit, maar kwamen niet door de toegankelijkheidscontrole. Zonder technische toegankelijkheid blijft er voor sommige lezers simpelweg niets over.
De gevolgen voor de lezer
Voor wie geen visuele beperking heeft, is het een plezier om door te bladeren. Maar voor lezers die afhankelijk zijn van ondersteunende technologie wordt het document rommelig, onlogisch en soms zelfs onbruikbaar.
En het gaat niet alleen om mensen met een visuele beperking. Ook lezers die moeite hebben met concentratie, die liever via koppen navigeren of die extra contrast nodig hebben om tekst goed te kunnen lezen, lopen vast.
Wat voor de één vanzelfsprekend is, kan voor de ander een drempel zijn. Een drempel die vaak onzichtbaar blijft, totdat iemand hem benoemt.
Toegankelijkheid begint bij ontwerp
Toegankelijkheid is geen controle achteraf, maar een ontwerpkeuze vanaf het begin. Wie toegankelijkheid meeneemt in het ontwerpproces, hoeft later niets te repareren.
Het vraagt om samenwerking tussen ontwerpers, communicatieadviseurs en specialisten. Als ieder vanuit zijn eigen rol meedenkt over structuur, contrast, volgorde en navigatie, ontstaat er vanzelf iets dat niet alleen klopt in vorm, maar ook in gebruik.
De aanpak die wél werkt
Goed ontwerp is meer dan mooi. Het combineert visuele kracht met technische toegankelijkheid.
Een kop moet niet alleen visueel aantrekkelijk zijn, maar ook als kop zijn gemarkeerd. Kleuren moeten niet alleen passen bij de huisstijl, maar ook voldoende contrast bieden. Navigatie moet zowel fraai als functioneel zijn. Tabellen moeten niet alleen netjes uitgelijnd zijn, maar ook logisch zijn opgebouwd met kopcellen, relaties tussen kolommen en een leesvolgorde die klopt voor iedereen die het document beluistert in plaats van bekijkt.
En bij afbeeldingen gaat het niet om het simpelweg toevoegen van een alt-tekst. Het gaat om relevantie: wat voegt de afbeelding toe aan de inhoud? Wat moet een screenreader-gebruiker weten om de boodschap te begrijpen? Soms is een alt-tekst cruciaal, soms juist overbodig. Bewust weglaten kan even belangrijk zijn als toevoegen.
Zo ontstaat een document dat er goed uitziet, begrijpelijk is en voor iedereen werkt.
De strategische waarde van toegankelijk ontwerp
Toegankelijkheid gaat niet alleen over naleving van richtlijnen. Het zegt iets over de waarden van een organisatie. Een merk dat zijn communicatie voor iedereen toegankelijk maakt, straalt betrouwbaarheid en zorgvuldigheid uit. Het laat zien dat je niet alleen aandacht hebt voor vorm, maar ook voor mensen.
Wie toegankelijkheid onderdeel maakt van zijn merkidentiteit, bouwt aan vertrouwen. En dat is precies waar elk sterk merk op rust.
Tot slot
Toegankelijkheid gaat niet over techniek alleen, en ook niet over esthetiek alleen. Het gaat over de verbinding tussen beide: ontwerpen met oog voor schoonheid én voor gebruik.
Hoeveel van jouw documenten zijn meer dan alleen mooi? En weet je eigenlijk hoe ze klinken als je ze laat voorlezen?
